Door de veranderende veiligheidssituatie in de wereld en een groeiende krijgsmacht heeft Defensie meer ruimte nodig voor activiteiten en oefeningen. Vliegbasis Gilze-Rijen en omgeving worden genoemd als mogelijke plekken voor meer activiteiten. De gemeenten Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze en Rijen stellen dat Defensie op dit moment al het maximale vraagt van de omgeving. Zij roepen Defensie met klem op om het aantal activiteiten op en rondom de vliegbasis niet te vergroten. Dat gaat ten koste van de leefbaarheid en de gezondheid van inwoners; mensen en dieren. Ook wijzen ze er op dat België en dan met name de enclaves van Baarle-Hertog ook worden geraakt door de plannen. Dat is de kern van de reactie die de gemeenten hebben op de Notitie Reikwijdte en Detailniveau – Programma Ruimte voor Defensie. Deze Notitie Reikwijdte en Detailniveau geeft weer wat er in de Milieu Effect Rapportage (MER) onderzocht wordt.
Aandacht voor dieren en stiltegebieden in het buitengebied
Naast de gevolgen voor mensen, moeten ook de gevolgen onderzocht worden voor dieren en stiltegebieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor laagvliegoefeningen van helikopters. Voor de drie gemeenten met een groot buitengebied, veel vee en natuur, is het noodzakelijk dat dit ook betrokken wordt bij de afweging in alternatieven.
Ontwikkelingsmogelijkheden dorpen beperkt
Gilze en Rijen benoemt dat de activiteiten en de daarbij behorende milieuruimte op de vliegbasis een direct gevolg hebben voor de ontwikkelingsmogelijkheden van woningen in de vier dorpskernen. Zo wordt voor de vliegbasis genoemd een toenemend gebruik door jachtvliegtuigen, een nieuwe onverharde landingsbaan en meer helikopterlandplaatsen. Omdat de omgeving daarnaast in beeld is als laagvlieggebied, zien ook de gemeenten Alphen-Chaam en Baarle-Nassau de ontwikkelingsmogelijkheden van hun dorpskernen beperkt worden. Verder voorzien de drie gemeenten negatieve effecten op de gezondheid van inwoners. Dat maakt dat een zorgvuldige belangenafweging van groot belang is.
Maatschappelijke opgaven komen in gevaar
Als Defensie haar activiteiten uitbreidt in onze omgeving, heeft dat direct invloed op andere maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie, de woningbouwopgave en het stikstofdossier. De gemeenten hebben hierover regionale bestuurlijke afspraken gemaakt, die in het geding komen als Defensie bijvoorbeeld mag gaan laagvliegen in onze omgeving. De realisatie van laagvlieggebieden staat bijvoorbeeld de opwekking van wind- en zonne-energie in de weg, daar windmolens niet passen in laagvlieggebieden en de schitterging van zonnepanelen piloten kan verblinden. Deze afweging dient meegenomen te worden in de MER.
België, en de enclaves van Baarle-Hertog moeten betrokken worden in de afweging
Het gebied ten zuiden van de vliegbasis Gilze en Rijen wordt aangemerkt als potentieel laagvlieggebied. In de gemeente Baarle-Nassau liggen Belgische enclaves. De verdeling van de Belgische enclaves op het grondgebied van Baarle-Nassau is dusdanig verfijnd dat ook hier de (milieu)ruimte wordt aangetast. Vanwege dit grensoverschrijdend aspect is het laagvliegen over Baarle-Nassau zeer lastig in te passen en géén realistische variant.
Gedragen luchthavenbesluit uit beeld?
Gilze en Rijen houdt Defensie aan de toezeggingen die de staatssecretaris van Defensie in februari 2020 heeft gedaan. En het houdt Defensie aan de gemaakte afspraken met inwoners om de overlast van omwonenden te reduceren zonder dat dit ten koste gaat van de operationele opdracht van Defensie. Meer activiteiten doen inbreuk aan gemaakte afspraken. Dit zorgt ervoor dat er geen sprake meer is van vertrouwen. En zo raakt een gedragen luchthavenbesluit uit beeld. Daarmee voldoet Defensie niet aan de motie van de Tweede Kamer om te komen tot een gedragen luchthavenbesluit.
Hoe verder?
Iedereen heeft tot en met 12 februari 2024 de gelegenheid om te reageren om de plannen van Defensie. In het voorjaar reageert Defensie met een Nota van Antwoord op alle reacties. Mede op basis hiervan wijst het nieuwe kabinet voorkeurslocaties aan in Nederland voor meer activiteiten. Voor meer informatie: www.defensie.nl/ruimtevoordefensie. De zienswijze van de drie gemeenten wordt ook gedeeld via de drie gemeentelijke websites.
